Nöbetçi Eczaneler
Ölümcül virüsün ekonomide oluşturduğu krizden kuşkusuz en olumsuz etkilenecek kitle, emekçiler olacak. Türkiye’de hastalığın ilk saptandığı 11 Mart’tan bu yana alınan önlemler doğrultusunda çok sayıda küçük işyeri kepenk indirdi. İlk aşamada faaliyetleri askıya alınan berber, kuaför ve güzellik salonu, kahvehane, alışveriş merkezlerinde çalışan emekçiler, işsizlik kabusunu ensesinde hissetmeye başladı. Faaliyetleri sınırlandırılan ya da kapatılan lokanta, restoran ve kafelerde çalışanlar, motorlu kuryeler, gündelik olarak evlerde temizlik hizmeti sunanlar krizin vuranları arasında yer aldı. Bu işyerlerinde çalışan çok sayıda işçinin işine son verildi ya da ücretsiz izne çıkarıldı.
* * * *
Bu konuda hazırlanan raporda, faaliyetlerine geçici olarak son verilen işyeri sayısı 144 bin 690. Ekmeğinden olan veya olması muhtemel işçi sayısı ise tahmini 5 milyon 190 bin. Hükümetin açıkladığı pakette işten çıkarmaların olmaması için Kısa Çalışma Ödeneği uygulaması devreye sokuldu. Buna göre, faaliyetine ara verilen işyerlerinde çalışanlar maaşlarının bir bölümünü devletten alacak, karşılığında işten çıkarma olmayacak.
* * * *
İşverenlerin yoğun başvuruda bulunduğu Kısa Çalışma Ödeneği uygulaması üç ay boyunca işten çıkarmaları engellese de daha sonraki süreçte neler yaşanacağı belirsiz. Dünyanın alt etmeye çalıştığı salgının ne kadar süreceği kestirilemiyor. “3- 4 hafta arasında biter” diyen de var, “3-4 ay sürer” görüşünü savunanlar da… Bilim insanları çağın vebasına karşı yoğun mücadele ederken, ne zaman sonlanacağına ilişkin kesin süre veremiyor. Çünkü ölümcül virüs insanlık tarihinde bugüne dek görülmeyen, yayılmasını süratle sürdüren türden. Elbette bilim ve insan zekası, canlar alan bu belayı da yenmeyi başaracak. Bilim karşısında sonunda “pes” diyecek. Umudu korumak, karamsarlığa kapılmamak yapılabilecek en doğru tutum.
* * * *
Salgının ne zaman biteceği belirsizliğini korurken Kısa Çalışma Ödeneği’nden yapılan ödemeler yetersiz kalabilir. Belirsizlik karşısında bundan sonra da işten çıkarmaların yaşanacağı aşikar.
Özellikle faaliyetlerine ara veren küçük işyerlerinde çalışanları koruma adına üç aylık ödeme süresinin uzatılması şart. Koronavirüsün etkisi iyimser öngörü ile üç ay sonra bitse bile etkilerinin 1, 2 yıl sürmesi kaçınılmaz. İnsanlara verdiği zararın yanında ekonomiyi büyük tahribata uğratacağı kesin.
* * * *
Üretime ara veren, prim ve vergi borçları ötelenen, elektrik, doğalgaz faturaları ödemeleri ertelenen işyerlerinin salgın sonrası kendilerini toparlaması için epey zamana ihtiyaç olacak. İşsiz kalanların sayısının artacağı da hesaplanarak geleceğe yönelik işçi ve işvereni ilgilendiren yeni önlemlerin şimdiden alınması gerekiyor. Kısa Çalışma Ödeneği’nin beyaz yakalı çalışanlara yeterli olmadığını, ödenekte brüt asgari ücret bedelinin net 1.5 yerine 3 katına çıkarılmasını talep ediyor işverenler.
Sonuçta, kapanan işyerleri ile birlikte gelirini, işini, aşını yitiren veya yitirecek çok sayıda yurttaş olacak. Devletin bu durumu şimdiden görerek işten çıkarmaların yasaklanması, ücretsiz izinlerin durdurulması, fahiş fiyat uygulayan fırsatçıların engellenmesi gerekiyor.