Hemen cevap veriyorum; Ahilik, esnaflık değildir.
Ahilik Haftası kutlamaları başlamış, yılın ahileri seçilmiş, şedler kuşandırılmış.
Nasıl kutladılar henüz bilmiyorum. Biz görmesek de mutlaka bir yerlerde birtakım etkinlikler yapılmıştır.
Anadolu’nun Moğol istilasına uğradığı 1200’lerde Anadolu’nun ortasında Ankara bölgesinde bir Ahi Cumhuriyeti vardır. Yani bir devletleri vardır.
Osmanlı’yı kuran aile yani Ertuğrul Gazi ile birlikte Kayılar bu cumhuriyette bir süre konaklamışlar akabinde Söğüt’e yerleşmişlerdir. Giderken yanlarına Şeyh Edebali katılmıştır.
Anadolu Beyliklerinin Osmanlı’ya tabi oluş süreçlerinde ahiler bazı beyliklerde ekonomiyi kilitlemiş, çarşı pazarda ticareti engellemişlerdir.
Bazı beyliklerle Osman Bey’in savaşlarında, savaş meydanında toplu halde taraf değiştirmişlerdir. Bu yaptıkları ile beyliklerin Osman Bey’e tabi olmasını ve Anadolu’da birliği sağlamışlardır.
Kendi teşkilat yapıları içerisinde esnaf, asker, devlet adamı yetiştirmeye devam etmişler, koydukları katı kurallar ve töreler bütünlüğü ile Ahilik Teşkilatı mensubu her bir kişinin, nitelikçe gelişmesini, insani olarak da ahlaklı, dürüst, güvenilir kişi olmasını temin etmişlerdir. Ahi olmak, Ahi kalmak, bu teşkilata girmek öyle kolay işler değildir.
Görüleceği üzere, Ahiler bir yanı ile ekonomide ve sosyal hayatta toplumun işleyişi için ihtiyaç duyulan bireylerin yetiştirilmesi ve ihtiyaç maddelerinin temini vazifelerini yerine getirmişken diğer tarafı ile devletin inşaı ve varlığını devam ettirebilmesi için şart olan birliğin, adaletin, liyakatin tesisinde aktif rol oynamışlardır.
Buraya kadar basitçe anlattığımız kısım Ahilerin Türk tarihinde bugün algılandığından çok daha öte bir anlam ifade ettiğini izah içindir.
Bununla beraber Ahiler ve Ahilikle ilgili gözden kaçan kanaatimce özelikle gözden kaçırılan alan şurasıdır; Ahilik bir esnaf teşkilatı değildir ama ısrarla esnaflık alanına sıkıştırılmaya çalışılmaktadır.
Ahiler, devletle olan ilişkilerinde dengeli bir politika izlemişler, bir teşkilat olarak devlete ve devlet adamlarına dair sorgulama, eleştiri gibi faaliyetleri yaparken bağımsız ve özgür kalabilmek adına esnaflık çatısı altında toplanmışlardır. Zira, esnaf yaptığı ticaret ile kendi kazancını elde edebilir, bir başkasının lütfuna ihtiyaç duymaz. Bir başkasından veya kurumdan beslenmeyenin de özgür düşünmesi, hesapsızca sorgulaması kolay olmaktadır.
Özetle, devletten beslenmek, devlete yük olmak, istikbalini devlet adamlarının lütfuna bağlamak yerine, bağımsız kalmayı, bu yolla zaafiyete düşebilecek devlet adamlarına zaaf noktalarını gösterebilecek bir STK (Sivil Toplum Kuruluşu) olmayı seçmişlerdir.
Bu nedenlerledir ki, Anadolu’nun pek çok yerinde Ahi Evren mezarları vardır. Çünkü bütün bir Türk dünyasına yayılan çapta örgütlü bir teşkilat yapılanmasıdır.