Ülkemizde 23.9 milyon hektar (ha) olan tarım arazisi için de 14.6 milyon ha. (Nadas alanı dâhil) ile en fazla ekilen yine 18 milyon ton üretimiyle de en fazla üretimi yapılan kültür bitkisidir.
Ülkemizde en fazla buğday ekimi ve üretimi Orta Anadolu Bölgesi’nde yapılmaktadır. Buğday Anadolu için hayat demektir.
Buğday toprak ve iklim istekleri bakımından fazla seçici bir bitki değildir. Hemen hemen her tür toprakta yetişebilmektedir. Bu bakından dünya geniş bir ekim alanına sahiptir. Buğday için en iyi topraklar derin profili, killi, tınlı -killi ve besin maddelerince zengin topraklarıdır. Ph bakımından nötr veya nötre yakın, drenajı ve havalanması uygun topraklarda iyi yetişir.
Buğday ilk vegetatif devrelerinde (çimlenme ve kardeşlenme) 5-10 C sıcaklık, %60’ın üzerinde nispi nem ister. Bu dönemde yüksek sıcaklık ve fazla ışık istemez. Generatif devrelerin başlangıcında (sapa kalkma) 10-15 C sıcaklık %65 nispi nem iyi bir gelişme sağlar. Başaklanma öncesi bol ışık ister.
Döllenme sonrası (tam başaklanma ) hava neminin düşük, sıcaklığında normal olması kaliteli ve bol ürün elde edilmesine imkân sağlar.
Buğday kışa, 3-5 yapraklı, 1-2 kardeşli olarak girdiği zaman -35 C’ye kadar olan soğuklara bile dayanabilmektedir. Bu durum ekim tarihinin belirlenmesinde dikkate alınması gereken önemli bir husustur. Ekmeklik buğdaylar makarnalık buğdaylara göre kışa dayanıklıdırlar. Ekmeklik buğdaylar içinde de kışlık olan çeşitler kıştan zarar görmezken, yazlık karakterli çeşitler soğuk bölgelerde kışlık olarak edildiklerinde soğuklardan zarar görebilmektedirler.
BUĞDAYLA İLGİLİ NOTLAR
-Buğday ülkemizde özellikle kırsalda yaşayan insanımızın en önemli geçim kaynağı olmasının yanında beslenme açısından da önemli bir temel gıda maddesidir. “Buğday ile koyun, gerisi oyun” atasözü buğdayın önemini en iyi şekilde açıklamaktadır.
-Buğday Anadolu’da en eski kültüre alınmış tarım bitkilerinden biridir. Diyarbakır ve Konya’da yapılan arkeolojik kazılarda buğdayın çok eski çağlarda un haline getirilerek kullanıldığı tespit edilmiştir.
-Ekolojisi nedeniyle Anadolu’da çeşitli dönemler de kuraklıkların yaşanması nedeniyle Anadolu insanı buğdayının bir kısmını stoklarında bekletirler. Çünkü buğdayın olmaması demek “kıtlık” demektir.
-Kıtlık dönemlerinde Anadolu insanı buğdayını kağıt para ile satmaz “Altın getir, kırmızı lira getir” derler.
-Günümüzde en stratejik ürün sıralamasında petrolden sonra ikinci sırayı buğday alır. Bu nedenden dolayı buğday üretimini arttırmak Milli Politikamız olmalıdır. Bu da kurak tarım arazilerinin sulu tarıma açılması ile mümkündür. Ülkemizde her yıl 500 bin da. tarım arazisi sulu tarıma açılmalıdır.
-Güney Doğu Anadolu Bölgesi makarnalık buğday üretimi açısından Allah’ın bize bahşettiği bir lütuftur.
-Dünyaya un satan 2. ülkeyiz. Kuzey Irak’ın, Ermenistan’ın, Gürcistan’ın, Filistin’in ve Lübnan’ın ununu Türkiye’den gönderiyoruz.
-Ekmeği bayat diye çöpe atanları lanetliyorum. Dünyadaki aç insanları gözlerinin önlerine getirsinler. Bu yüzden ülkemiz büyük kayıplar yaşamaktadır, küçük ebatlarda ekmek satışı teşvik edilmelidir.
-Allah açlıkla kimseyi terbiye etmesin ve açları düşünen insanlardan etsin. (Hasan Aslan Nurdoğdu – Makalelerle Yozgat kitabından)