Osmanlı 1340’dan itibaren Balkanlara yerleşti. Oraya giden Alp’ler iyi davranışlarıyla ve devlet düzenini tüm topluma iyi uygulaması sonucu Balkanlarda Slav kökenli olup Müslümanlığı tercih eden birçok insanı da vatandaş yaptı. Mesela, Slav asıllı olup Müslüman olan Boşnaklar, Bulgar asıllı olup Müslüman olan Pomaklar. Hacı Bektaşi Veli öğretisini en çok benimseyenler de Arnavut kimlikliler olmuştur. Balkanlarda Müslümanlık, Alevi-Bektaşi öğretisi ile büyümüştür. Ama maalesef 1789 Fransız İhtilali ile ortaya çıkan eşitlik-özgürlük-kardeşlik şiarı lafta kalmış, Milliyetçilik dini önderler ve kiliseler tarafından organize edilerek ulus devletlere dönüşmüştür. 1804’de Sırplar, 1822’de Rumlar, daha sonraki yıllarda Makedonlar, Bulgarlar, Karadağlılar, Romenler ulus devletlerini yarattılar ve 1911-13 Balkan savaşı sonunda Osmanlı, Rumeli’den tabiri caiz ise kazınıp atılmıştır.
1804’den 1922 Kurtuluş Savaşı’na kadar Rumeli coğrafyasını ve Doğu Anadolu’yu ağırlıkla İç Anadolu’nun Türkmen ve Kürt çocukları savunmuştur. Bir başka deyişle Yozgat, Çorum, Tokat, Kastamonu evlatlarının kanı 118 yıl boyunca Rumeli için akmıştır.
Bugün Cumhuriyet Meydanında Atatürk heykelinin altında yazan, “Ünlü süvarileri harp meydanlarında kahramanca dövüşen Türk yiğitlerinin harman olduğu diyar, Bozok Yaylasının yiğit evlatları var olun!” sözü oraya süs olsun diye konmamıştır. Mustafa Kemal Atatürk, Bozok Yaylasının yiğit evlatlarının 118 yıl boyunca bu devlet için Rumeli’de can verdiğini bilerek bu sözü söylemiştir.
Avrupa, 1789 Fransız İhtilali ile toplumda eşitlik-özgürlük-kardeşliği tesis ederken aynı zamanda metalürjide, kimyada çok büyük atılımlar yaptı. Buharın sanayide kullanılması ile birlikte özellikle tekstil sektöründe yaşanan sorunları kökünden çözdü. Pamuğun, yünün ve tiftiğin kumaş olarak yoğun şekilde İngiltere ve Fransa’da üretilmeye başlanması Avrupa devletlerini öne çıkardı. Aynı yıllarda Osmanlı padişahları (Abdülaziz, Abdülmecit ve Abdülhamit) ise yurtdışından alınan borç paralarla sanayi ve eğitimi geliştirmek yerine saray yaptırmakla meşguldüler. 1854 -1856’da Kırım savaşları için İngiltere’den alınan borçlarla Dolmabahçe’nin, Yıldız Sarayı’nın yapılması ve Osmanlının bu borcu ödeyemeyerek 1876’da iflasını istemesi çok düşündürücüdür.
Yukarıda saydığım padişahlardan Abdülhamit’i ayrı tutmak isterim. Bu padişahın demiryoluna ve eğitime verdiği önem sonucunda İstanbul’daki tren yolu, Eskişehir, Ankara ve Konya’ya getirildi. Adana’ya ulaştı. Bağdat Demiryolu yapılmaya başlandı.
Ama Almanlar tarafından planlanan Hicaz Demiryolu güzergâhı Kızıldeniz’i ve Süveyş Kanalı’nı tehdit etmiştir. Bağdat ve Hicaz Demiryolu, Almanlar yerine İngiliz ve Fransızlar ile birlikte yapılsaydı 1. Dünya Savaşı’na da girmeyebilirdik.
1881’de emperyalist ülkeler Osmanlıdan alacaklarını tahsil edebilmek için Duyun-i Umumiye kurumunu kurarak devlet gelirlerine el koydu. İngiltere ise alacağına karşılık Mısır’a el koymak için İskenderiye önüne getirdiği donanmasıyla şehri 10 gün boyunca topa tuttu. Bu süre içerisinde binlerce insan öldü. Bunun üzerine Abdülhamit, daha çok insan ölmemesi ve İngilizlerden alınan borçlara karşılık olarak Mısır’ı teslim etmiştir.
Yine 1854 – 1856 yıllarında boğazlara hâkim Rus donanması nedeniyle Osmanlının, Kırım’da savaşan birliklerine yardım ulaştıramamıştır. Bunun üzerine Fransız ve İngilizler Mersin’e geldiler. Birliklerini karayoluyla Mersin – Yozgat – Sinop hattından Karadeniz’e, oradan da Kırım’a çıkardılar. Yozgat’tan geçen askerlerin gıda ve diğer ihtiyaçlarını temin eden Ohannes Aslanyan isimli tüccar, köylünün, ununun, yağının, yumurtasının iyi fiyata satılmasını sağlamıştır. (Sürecek)